5. De Industriële Revolutie

De Industriële Revolutie

(Gepubliceerd in de krant Amigoe op 12 februari 2025)

In het vorige artikel hebben we gezien dat de moderne mens (homo sapiens) vanuit Afrika naar Europa en verder getrokken is. Vervolgens zijn in Europa de Neanderthalers uitgestorven. Later is ook de megafauna uitgestorven. Wat gebeurde daarna?

Landbouw

Toen de megafauna was verdwenen op het einde van de ijstijd zo’n 10,000 jaar geleden moest de mens zich noodgedwongen toeleggen op de landbouw om te overleven. Dit kon ook omdat het warmer was geworden. Aan het zwervende jager- en verzamelaarbestaan kwam toen een einde. Het bedrijven van landbouw betekende dat de mens zich permanent op bepaalde plaatsen moest vestigen. De bevolking groeide verder. Uiteindelijk leidde dit weer tot het ontstaan van dorpen en daarna van steden. Zo’n 5.000 tot 6.000 jaar geleden werden de eerste steden gesticht in het zuiden van Mesopotamië (het huidige Irak).

Dit was ook het begin van de bronstijd. Brons is een legering van koper en tin (het aandeel van tin is10-30%). Brons is sterker dan koper. Het vermogen om brons te maken was technologische vooruitgang want men kon veel sterkere gereedschappen en wapens maken. Verder ontstond de noodzaak tot registratie van het aantal dieren dat iemand bezat of de omvang van de oogst. Men wilde immers weten hoe groot zijn bezit was. En als men daar zelf niet in geïnteresseerd was, dan wilde de koning dat wel weten om belasting te kunnen heffen. Vanuit de symbolen die werden gebruikt voor de registratie van bezit, zoals het aantal boerderijdieren of de omvang van de oogst, ontstond in deze periode ook het schrift. Eerst was dit het spijkerschrift (cuneiform) in Mesopotamië en iets later de hiërogliefen in Egypte.

Vanaf toen ontwikkelde de technologie zich steeds sneller. Ook nam de bevolking nog verder toe. Dit leidde uiteindelijk tot de industriële revolutie rond 1750 in Engeland. Producten werden niet langer handmatig gemaakt maar door, of met behulp van, machines. Het aantal fabrieken groeide explosief. Het productieniveau nam enorm toe en de prijs van de producten daalde. De bevolking groeide nog verder.

Industriële revolutie

De technologische ontwikkeling had echter ook negatieve effecten. De uitstoot van broeikasgassen uit de schoorstenen van de fabrieken, zoals koolstofdioxide, als gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen is sinds de industriële revolutie sterk toegenomen. Dit heeft geleid tot de opwarming van de aarde. De opwarming van de aarde heeft veel nadelige effecten:

• De hitte neemt toe. Dit is nadelig voor het leefklimaat, de arbeidsproductiviteit en ook het toerisme.
• Ziektes die voorheen alleen in warme gebieden voorkwamen, komen steeds meer voor in de voorheen koelere gebieden omdat deze nu warmer zijn geworden Ziekteverwekkende insecten die voorheen in de koude winter doodgingen blijven nu in leven.
• De ijskappen en gletsjers zijn aan het smelten waardoor de zeespiegel stijgt en laaggelegen gebieden onder water komen te staan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Punda en Otrobanda.
• Door de toegenomen hoeveelheid koolstofdioxide verzuurt de oceaan. Kalk lost op in zuur. Dit is geen goed nieuws voor bepaalde zeedieren met kalkskeletten zoals koralen.
• Door de opwarming van de aarde zullen ook de zeewatertemperaturen stijgen en zullen stormen en orkanen sterker worden en vaker voorkomen.

Landen in noordelijk Europa met een gematigd klimaat, zoals Nederland, kunnen na een periode van opwarming in de verre toekomst overigens ook worden geconfronteerd met een veel kouder klimaat. Dit klinkt tegenstrijdig maar is het niet! Het gematigde klimaat in bepaalde Europese landen zoals bijvoorbeeld Nederland wordt namelijk veroorzaakt door de warme golfstroom in de Atlantische Oceaan. Nederland is door die golfstroom veel warmer dan Canada dat op dezelfde breedtegraad ligt. De warme golfstroom brengt warm en zout water uit de tropen naar het noorden. Daar koelt dit af en zinkt naar de bodem en stroomt over de bodem van de oceaan terug naar het zuiden. Dit is een soort warmtepomp. Als echter de ijskappen smelten komt koud en zoet water, dat lichter is, op de noordelijke zee te liggen. Het warmere en zoute water wordt tegengehouden. De warmtepomp kan dan stoppen en het wordt dan kouder in de landen, die tot dan een gematigd klimaat hadden, als gevolg van het opwarmende effect van de golfstroom. De gletsjers zouden dan weer kunnen groeien. Dit zal niet op de korte termijn gebeuren maar is in de verre toekomst ook weer niet uitgesloten.

De industriële revolutie

Klimaatcrisis

Met andere woorden we zitten met z’n allen te draaien aan klimaatknoppen zonder dat we zicht hebben op de gevolgen daarvan! In ons kielzog is de Neanderthaler al uitgestorven en is daarna ook de megafauna uitgestorven. Zijn we nu weer in een fase van vernietiging waarbij we ditmaal ons eigen bestaan ten gronde richten? Op deze wijze doen we de benaming homo sapiens, ofwel wijze mens, absoluut geen eer aan!

Afsluiting

Dit is het laatste artikel in deze reeks van vijf artikelen over de ontwikkeling van de mens. Kort samengevat is het volgende aan de orde gekomen. Het leven is ontstaan in de zee. Vanuit de zee heeft het leven zich verplaatst naar het land in de vorm van amfibieën. Op land hebben zich uit de amfibieën de eerste reptielen ontwikkeld, en hieruit de zoogdieren. Tussen ongeveer 250 miljoen jaar geleden en 66 miljoen jaar werd de aarde gedomineerd door de dinosaurussen. Na het uitsterven van de dinosaurussen als gevolg van een meteorietinslag hebben de zoogdieren zich in snel tempo verder kunnen ontwikkelen.

Zo’n 6 tot 8 miljoen jaar geleden heeft de mens zich afgescheiden van de aap en zich sindsdien steeds verder ontwikkeld. Hij ging rechtop lopen, zijn hersenen werden groter en zijn intelligentie nam toe. Kortom, hij werd de moderne mens van nu, de Homo Sapiens. Hij migreerde naar Europa, Azië en Amerika. De Neanderthalers met wie hij 50.000 jaar geleden in contact kwam zijn uitgestorven. Ook de megafauna waar hij op joeg in de ijstijd is 10.000 jaar geleden uitgestorven. De moderne mens is zich toen op einde van de ijstijd gaan toeleggen op landbouw. De eerste steden ontstonden en hij leerde schrijven. De technologie ontwikkelde zich in rap tempo en leidde tot de uitstoot van broeikasgassen.

Momenteel warmt de aarde op door deze uitstoot, veroorzaakt door de mens. We zijn nu in een nieuwe en kritische fase beland, namelijk de klimaatcrisis. Hoe deze crisis gaat aflopen is onbekend. Niets doen is echter geen optie! Dat zou wel een zeer triest einde zijn van een evolutie die miljarden jaren heeft geduurd!

Ook een klein land als Curaçao kan een bijdrage leveren aan het oplossen van de klimaatcrisis. En juist een eiland als Curaçao, met laaggelegen delen, en een normaal al warm klimaat, profiteert als eerste van de succesvolle bestrijding van verdere opwarming van de aarde. Hier ligt een verantwoordelijkheid voor de overheid, maar zeker ook voor elke individuele bewoner van ons land. Niets doen leidt tot hogere temperaturen, achteruitgang van de natuur en het toerisme, sterkere en meer orkanen en tot de stijging van het zeewater waardoor delen van Curaçao letterlijk onder water zullen lopen.