Het Uitsterven van de Dinosaurussen en de Opkomst van de Zoogdieren
(Gepubliceerd in de krant Amigoe op 2 januari 2025)
In het vorige artikel hebben we gezien hoe het leven is ontstaan in de zee. Vanuit de zee is het leven het land opgegaan. Uit de vissen ontstonden de amfibieën. En uit de amfibieën ontstonden de reptielen. De eerste reptielen hebben zich gesplitst in twee groepen. Dit zijn enerzijds de groep van de zoogdieren en anderzijds de groep waarin zich ei-leggende dieren bevinden zoals de dinosaurussen, krokodillen, hagedissen, slangen, schildpadden en vogels. De dinosaurussen hebben het leven op aarde heel lang gedomineerd.
Wat zijn dinosaurussen?
Dinosaurussen zijn dieren die zo’n 250 miljoen jaar geleden zijn ontstaan uit oerreptielen. De dinosaurussen legden net als reptielen eieren om zich voort te planten. Dinosaurussen hadden waarschijnlijk ook veren. Onder de dinosaurussen waren veel planteneters maar ook vleeseters. Een bekende vleeseter onder de dinosaurussen is de Tyrannosaurus Rex. Dinosaurussen waren er in alle soorten en maten. Sommige dinosaurussen waren heel groot. Soms wel 11 meter lang en 30 meter hoog.
Waarom waren sommige dinosaurussen zo groot?
Het klimaat was in de tijd van de dinosaurussen veel warmer. Verder zat er tot viermaal zoveel CO2 in de lucht als in onze tijd. Door de hoge temperaturen en het hoge CO2 percentage in de lucht was de plantengroei veel weelderiger dan nu. Dinosaurussen met een lange nek die overal bij konden hadden dus heel veel te eten. Het waren veelvraten! In een dergelijke omgeving is het dan evolutionair gezien een voordeel om groot te zijn.
Uitsterven van de dinosaurussen
De dinosaurussen zijn 66 miljoen jaar geleden ineens uitgestorven. Hoe kon dit gebeuren? Zo’n 66 miljoen jaar geleden vond een grote meteorietinslag plaats bij het schiereiland Yucatan in Mexico. De meteoriet had een doorsnede van ongeveer 10 kilometer en sloeg in met een snelheid van circa 72.000 kilometer per uur. De inslag veroorzaakte een krater met een doorsnede van 180 kilometer. Deze krater lag voor de helft in de zee en voor de helft op het schiereiland Yucatan. De energie die vrijkwam was enorm. Mexico stond meteen in brand. Tsunami’s deden zich voor over de hele wereld.
Meteorietinslag bij Yucatan
De gesteenten op de plaats van de inslag van de meteoriet bestonden voor een deel uit zwavelhoudende mineralen. Door de meteorietinslag kwam een grote hoeveelheid zwaveldioxide in de lucht terecht. Het zwaveldioxide verbond zich met waterdamp in de atmosfeer en vormde zwavelzuur. Zwavelzuur is een bijtend zuur. Het zwavelzuur in de atmosfeer had twee effecten. Op de eerste plaats ontstond hierdoor zure regen. Dit was niet goed voor de plantengroei op land en ook niet voor het leven in de oceaan. Op de tweede plaats blokkeerde de zwavelzuurnevel in de atmosfeer gedurende een aantal jaren het zonlicht. Hierdoor koelde het af en veel plantensoorten stierven uit. De dinosaurussen hadden ineens niet meer voldoende te eten. En dat heeft dus geleid tot hun ondergang! Overigens zijn toen niet alleen de dinosaurussen overleden. Alle grote dieren in die tijd die veel voedsel nodig hadden zijn toen uitgestorven.
De opkomst van de zoogdieren
De een zijn dood, de ander zijn brood! De grote dieren stierven in de jaren na de meteorietinslag uit. De kleinere dieren die minder eten nodig hadden lukten het wel te overleven met de restanten voedsel die nog beschikbaar waren. Ineens was het dus evolutionair beter om klein te zijn.
Een groep dieren die de meteorietinslag overleefde waren kleine zoogdieren. Nadat de dinosaurussen verdwenen waren, hadden de zoogdieren ineens de overhand. In de 66 miljoen jaar na de inslag hebben de zoogdieren zich verder ontwikkeld tot de zoogdieren zoals wij die nu kennen. Ook de mensachtigen, en uiteindelijk de moderne mens, zijn zo ontstaan. Men kan dus stellen dat wij ons bestaan hebben te danken aan een meteorietinslag en vervolgens het uitsterven van de dinosaurussen.
Zijn alle dinosaurussen verdwenen?
De grote dinosaurussen zijn inderdaad verdwenen. Een groep van kleinere dinosaurussen heeft de meteorietinslag echter overleefd. En dat zijn de vogels. De vogels stammen af van de dinosaurussen. Het betrof hier waarschijnlijk kleinere op de grond levende vogels zoals bijvoorbeeld nu de kip. De vogels zijn dus rechtstreekse nakomelingen van de dinosaurussen. In het begin van het artikel werd reeds vermeld dat de dinosaurussen eieren legden en waarschijnlijk veren hadden. Een treffende gelijkenis dus met de huidige vogels. Ook de skeletstructuur en de bouw van vogels komt overeen met die van dinosaurussen. Vliegende dinosaurussen hadden tanden. De huidige vogels hebben wel een bek maar zonder tanden. Kennelijk hadden de vogels de tanden niet meer nodig in hun verdere ontwikkeling.
Evolutie en de opkomst van de zoogdieren
Evolutie gaat over aanpassing. Omstandigheden veranderen. De soorten die het best zijn aangepast aan de nieuwe omstandigheden, die overleven. De dinosaurussen waren het best aangepast aan een omgeving met een overvloed aan voedsel en domineerden daarom toen de wereld. Na de meteorietinslag was dit voedsel ineens verdwenen. En toen bleken de kleinere soorten die met weinig voedsel toekonden ineens het beste te zijn aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Overigens hadden de dinosaurussen zich ook kunnen aanpassen aan omstandigheden waarin voedsel schaarser was. Maar dat had alleen gekund als de verandering geleidelijk aan had plaatsgevonden. De verandering was nu echter abrupt. En dat is de dinosaurussen funest geworden.
Om die reden zal ook de mens zich moeten aanpassen als de omstandigheden veranderen. Klimaatsverandering vindt momenteel in een snel tempo plaats. Misschien is dit te snel om een tijdige aanpassing mogelijk te maken. Laten we daarom vooral nu maatregelen nemen om de klimaatsverandering tegen te gaan. Straks is het misschien te laat! Laat wat is gebeurd met de dinosaurussen een waarschuwing zijn. De mens is een zoogdier. We hebben 66 miljoen jaar geleden onze kans gekregen om ons te ontwikkelen tot wat we nu zijn. Laten we dit niet nu teniet doen! In het volgende artikel gaan we verder in op de evolutie van de mens.
2. Het Uitsterven van de Dinosaurussen en de Opkomst van de Zoogdieren