Democratie
(Gepubliceerd in de krant Amigoe op 20 november 2024)
In het vorige artikel is ingegaan op de Trias Politica. De Trias Politica betreft de scheiding van de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Democratieën zijn gebaseerd op de Trias Politica. Een democratie is een bestuursvorm waarbij het volk regeert. Het woord “demos” komt uit het Grieks en betekent volk. Bij een directe vorm van democratie stemmen de burgers over besluiten, wetten en benoemingen. Bij een indirecte vorm van democratie kiezen de burgers vertegenwoordigers die dit doen. Binnen een democratie kan de minderheid van vandaag de meerderheid van morgen zijn. Een democratie maakt het mogelijk dat regeringen van verschillende signatuur elkaar op vreedzame wijze kunnen opvolgen. Dit betekent dat “nieuw bloed” wordt geïntroduceerd waardoor meer vitaliteit en vernieuwing mogelijk is.
Vormen van indirecte democratie
Twee belangrijke vormen van een indirecte democratie zijn de parlementaire democratie en de presidentiële democratie. In een parlementaire democratie kiezen de burgers het parlement. De uitvoerende macht, zijnde de regering, ontleent haar mandaat aan het vertrouwen van het parlement. Voorbeelden zijn Nederland en Duitsland. Ook Curaçao kent een parlementaire democratie.
In een presidentiële democratie worden zowel het parlement als de president gekozen door het volk. De regering wordt geleid door de president en kan niet door het parlement naar huis worden gestuurd. Voor belangrijke politieke besluiten is wel vaak de instemming van het parlement nodig. De regering moet dus wel samenwerken met het parlement. Voorbeelden van een presidentiële democratie zijn de Verenigde Staten en Colombia.
Stemmen
De democratische rechtsstaat
Een land is geen democratie op grond van alleen het kiezen door de burgers van het parlement en/of de president. Bij een democratie komt veel meer kijken! We denken hierbij aan bijvoorbeeld adviesorganen, klachtenregelingen, informatieverstrekking, het maatschappelijk middenveld en mensenrechten. In het onderstaande wordt nader ingegaan op de instituties die fundamenteel zijn wat betreft het daadwerkelijke functioneren van een democratie.
Adviesorganen
De huidige samenleving is complex. Een democratie is daarom gebaat bij sterke onafhankelijk instituten en regelingen die de democratie ondersteunen met kennis en inzichten. We denken hierbij aan bijvoorbeeld adviesorganen. Belangrijke adviesorganen op Curaçao zijn:
- De Raad van Advies (RvA). De hoofdtaak van de Raad van Advies is het adviseren over concept wettelijke regelingen.
- De Sociaal-Economische Raad (SER). De SER is een vast college van advies met als taak de regering en het parlement te adviseren over het te voeren sociaal-economisch beleid, aangelegenheden van sociaal-economische aard en over wettelijke regelingen van sociaal-economische aard.
- De Algemene Rekenkamer. De Algemene Rekenkamer onderzoekt de inkomsten en uitgaven van de overheid en gaat daarbij onder andere na of het beleid zoals bedoeld, is uitgevoerd.
- De Monumentenraad. De Monumenteneilandsverordening 1990 stelt: “Er is een Monumentenraad Curaçao, die tot taak heeft het Bestuurscollege desgevraagd of uit eigener beweging van voorlichting te dienen in zaken, welke op monumenten of stads- en dorpsgezichten betrekking hebben.”
Klachten over het handelen de overheid
In een democratie moet het mogelijk zijn een klacht in dienen indien een burger van mening is dat de overheid niet correct handelt. Hiertoe is het instituut van de Ombudsman in het leven geroepen. Eenieder heeft het recht de Ombudsman te verzoeken een onderzoek in te stellen naar de wijze waarop een bestuursorgaan zich in een bepaalde aangelegenheid heeft gedragen.
Opvragen van informatie bij de overheid
Een democratie verlangt dat de overheid geen belangrijke informatie achterhoudt. Als iemand meer informatie wil verkrijgen van de overheid dan door de overheid is bekend gemaakt dan kan hiertoe een verzoek worden ingediend. Dit verzoek wordt beoordeeld aan de hand van de Landsverordening Openbaarheid van Bestuur (LOB).
Het maatschappelijk middenveld
Tot het maatschappelijk middenveld behoren onder meer vakbonden, kerken, sociale organisaties, de media, mensenrechtenorganisaties, natuur- en milieubeschermingsorganisaties en pressiegroepen. Een krachtig maatschappelijk middenveld is heel belangrijk binnen een democratie omdat het een tegenwicht vormt voor politieke belangen en korte termijn denken die niet noodzakelijkerwijs in het belang van het land en haar burgers zijn. Zeker in de verkiezingstijd is een regering geneigd onpopulaire, maar noodzakelijke, maatregelen uit te stellen en hebben politieke partijen de neiging bepaalde groepen tegemoet te komen ten einde stemmen te krijgen.
Democratie en mensenrechten
Democratie is meer dan het beslissen bij meerderheid van stemmen. Ook de rechten van de minderheid moeten worden gewaarborgd. In een democratie moet men zich houden aan de grondwet, de verzameling van de meest fundamentele wetten om een land. De grondwet kan alleen worden gewijzigd met bijvoorbeeld twee derde van de stemmen. Ook moeten de mensenrechten worden geëerbiedigd. Hiertoe bestaan verdragen waaraan naties zich kunnen verbinden. De “Universele Verklaring van de Rechten van de Mens” (UVRM) is een verklaring die in 1948 is aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN). Het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) is een internationaal verdrag voor de bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden in Europa. Alle 46 landen die de Raad van Europa vormen zijn partij bij het verdrag en hiervan zijn er 27 lid van de EU. Een land heeft dus niet alleen te maken met haar eigen wetten, maar ook met internationale regels waarmee het heeft ingestemd.
Democratie en autocratie
In het algemeen is autocratie het tegengestelde van een democratie. In een autocratie ligt de macht niet bij het volk maar bij één persoon, ook wel dictator genaamd. Soms wordt een persoon of een partij democratisch gekozen maar schakelt deze vervolgens alle democratische instituten uit. Een voorbeeld is Adolf Hitler die democratisch is gekozen maar vervolgens alle macht naar zich toegetrokken heeft. Ook kan het gebeuren dat iemand democratisch is gekozen maar vervolgens door verkiezingsfraude aan de macht blijft. Een voorbeeld om dichter bij huis te blijven is Nicolas Maduro in Venezuela. Veel landen erkennen hem niet meer als de president van Venezuela op grond van concrete bewijzen van verkiezingsfraude na de laatste verkiezingen. Een democratie is dus geen gegeven! Een democratie kan afglijden naar een autocratie. Maar daarover meer in het volgende artikel!
2. Democratie