Wat zijn mangroven?
(Gepubliceerd in de krant Amigoe op13 Augustus 2025)
Deze nieuwe serie gaat over mangroven. Mangroven zijn struiken en bomen. Het mangroven ecosysteem is heel klein. Slechts 0.1% van de aardoppervlakte bestaat uit mangroven. Het regenoerwoud ecosysteem is bijvoorbeeld veel groter. Het regenoerwoud beslaat 11% van de aarde. En woestijnen beslaan zelfs 22-25% van het aardoppervlak. Omdat mangroven zich bevinden op de scheiding van land en water zijn zij echter enorm belangrijk. Zij beschermen namelijk zowel het leven in de zee alsook het leven op land. Ook op Curaçao groeien mangroven langs delen van de kust en in sommige baaien. Vandaar dat wij in deze serie aandacht schenken aan dit bijzondere en zeer belangrijke ecosysteem.
Het mangrove verspreidingsgebied in de wereld (in geel)
(Informatiebord in het Curaçao Rif Mangrove Park)
Mangroven groeien in de overgangszone tussen land en zee, meestal in tropische en subtropische kustgebieden waar zout- en zoetwater elkaar ontmoeten (getijdengebieden, riviermondingen, lagunes). Mangroven zijn gespecialiseerd om te overleven in een bodem met zout of brak water. Brak water is zeewater dat is gemengd met regenwater of rivierwater. Brak water is daardoor minder zout dan zeewater.
Het is verder belangrijk te weten dat verschillende soorten mangroven bestaan. Wereldwijd bestaan wel 80 soorten mangroven. Elke soort heeft zijn eigen groeiwijze. Wat zij echter gemeenschappelijk hebben is dat zij allemaal kunnen groeien in dezelfde omgeving bestaande uit modderige, zuurstofarme bodems met zout of brak water in (sub)tropische gebieden. Elke mangrovesoort heeft zich op zijn eigen manier aangepast aan dit soort bodems.
Op Curaçao kennen we de rode mangrove (Rhizophora mangle), de zwarte mangrove (Avicennia germinans), de witte mangrove (Laguncularia racemosa) en de knoopmangrove (Conocarpus erectus). De rode mangrove groeit het dichtst aan de kustlijn. Daarna komt de zwarte mangrove en het dichtst bij land groeit de witte mangrove. De knoopmangrove groeit hoger aan de kustlijn. In het Engels heet de knoopmangrove “Buttonwood”. Omdat de knoopmangrove net aan de rand van een mangrovegebied groeit wordt hij niet beschouwd als een echte mangrove en wordt hij ook wel een mangrovemetgezel genoemd.
De opeenvolging van de mangroves
Credits: Jungle Leaves
Andere planten of bomen kunnen niet groeien in deze zoute en zuurstofarme bodems. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de bodems waar mangroven groeien? Hieronder worden deze kenmerken opgesomd en verder toegelicht.
Modderige zachte bodems die geen steun bieden
Bomen kunnen erg hoog worden omdat ze met hun wortels stevig zijn verankerd in de bodem waardoor ze niet omvallen. In de getijdegebieden komt echter veel modder voor. Een modderige bodem is zacht. De wortels hebben daarom weinig grip op de bodem. Bomen die groeien in modderige bodems kunnen daarom makkelijk omvallen. Mangroven hebben echter aanpassingen om toch te kunnen groeien in deze zachte bodems. Zo heeft de rode mangrove steltwortels. Zie de foto!
De steltwortels van de rode mangrove in het Curaçao Rif Mangrove Park
Hoog zoutgehalte
Zeewater is zout. In zeewater zit 35 gram zout per liter. Dit zijn 6 theelepels per liter zeewater!
Credits: LEARNZ
Planten en bomen kunnen in het algemeen niet tegen zout in het water. Zout trekt namelijk water aan. Het zout in zeewater trekt het water uit de planten waardoor deze verwelken en dood kunnen gaan. Planten en bomen kunnen daarom in het algemeen niet groeien in zoute bodems. Om toch te kunnen groeien in een zoute bodem heb je aanpassingen nodig. De zwarte mangrove bijvoorbeeld kan zout uitscheiden via de bladeren. Zie het plaatje hierbeneden!
Uitscheiding zout via de bladeren
Photo Credits: Government of Bermuda
Zuurstofarme omstandigheden
In modderige bodems zit veel water. Nu hebben planten natuurlijk water nodig om te kunnen groeien. Echter te veel water in de bodem is ook niet goed. Wortels hebben namelijk zuurstof nodig om water te kunnen opzuigen. Wortels moeten daarom kunnen ademhalen. In de meeste bodems is dit geen probleem. Tussen de gronddeeltjes zitten namelijk veel poriën met lucht. De wortels gebruiken de lucht uit deze poriën om te kunnen ademhalen. Als echter de bodem helemaal is ondergelopen met water zitten de poriën ook vol met water en is er geen plaats meer voor lucht. De wortels kunnen dan niet meer ademhalen. En zonder zuurstof kunnen de wortels hun werk niet doen en kunnen ze dus geen water opzuigen. De plant gaat dan dood door watertekort terwijl hij midden in het water staat. Mangroven hebben echter aanpassingen om toch te kunnen groeien onder de zuurstofarme omstandigheden in de met water verzadigde grond. De zwarte mangrove, en ook de witte mangrove, hebben bijvoorbeeld luchtwortels die uit de bodem omhoog groeien. Deze luchtwortels kunnen ademen en brengen de ingeademde lucht naar de wortels. Zie het plaatje hierbeneden.
Luchtwortels zwarte mangrove in Curaçao Rif Mangrove Park
We hebben hierboven gezien dat de mangroven tal van aanpassingen hebben om te groeien daar waar andere planten en bomen niet kunnen groeien. Mangroven zijn gespecialiseerd om te groeien in zachte modderige bodems die veel zout bevatten en zuurstofarm zijn. Als de mangroven echter worden gekapt zullen hiervoor geen andere bomen in de plaats komen. De meeste andere bomen kunnen namelijk niet groeien waar de mangroven dat wel kunnen!
Dit is het eerste artikel in de serie over mangroven. In de volgende artikelen zullen we eerst ingaan op de vier verschillende soorten mangroven die op Curaçao voorkomen. Vervolgens zal worden uitgelegd waarom mangroven zo belangrijk zijn voor Curaçao. Daarna zal worden ingegaan op de bedreigingen van mangroven. Verder zal worden bekeken hoe we de mangroven kunnen beschermen.
In het volgende artikel zullen we in detail ingaan op de rode mangrove. In het Papiaments wordt de rode mangrove ook wel “Mangel di tam” genoemd. Van alle mangroven groeit hij normaliter het dichtst bij de zee.
1. Wat zijn mangroven?